کلینیک زاهد : مشکلات ناشی از لخته خون زمانی ایجاد می‌شود که یک لخته خون بدون هیچ آسیب خاصی شکل می‌گیرد، یا وقتی آسیب التیام یافت و برطرف شد، لخته خون همچنان باقی می‌ماند.
لخته شدن خون چه زمانی نگران کننده است ؟
لخته شدن خون در رگ‌ها
لخته خون عارضه‌ای خطرناک است که هرساله دلیل مرگ صدهزار تا سیصد هزار نفر می‌شود.
لخته شدن، پروسه‌ای طبیعی برای خون است و زمانی روی می‌دهد که یک رگ خونی آسیب می‌بیند و پلاکت‌ها از طحال به ناحیه آسیب فرستاده می‌شوند. این پلاکت‌ها به هم می‌چسبند و یک لخته خون تشکیل می‌دهند، در نتیجه خون‌ریزی متوقف شده و سیستم ایمنی شروع به ترمیم آسیب می‌کند. مشکلات ناشی از لخته خون زمانی ایجاد می‌شود که یک لخته خون بدون هیچ آسیب خاصی شکل می‌گیرد، یا وقتی آسیب التیام یافت و برطرف شد، لخته خون همچنان باقی می‌ماند.
مثلا اگر یک لخته خون در یکی از رگ‌های اصلی مثل در پا تشکیل شود و همانجا باقی بماند می‌تواند عارضه‌ای به نام ترومبوز رگ‌های عمقی ایجاد کند. در برخی موارد، لخته خون می‌تواند از جای خود آزاد شده به سمت ریه برود و آمبولی ریه ایجاد کند. پس می‌بینید که لخته خون می‌تواند خطرات جدی ایجاد کند و به همین دلیل باید هر چه سریع‌تر درمان شود.
برخی از ریسک فاکتورها باعث می‌شوند عده‌ای بیشتر مستعد تشکیل لخته خون باشند. احتمال لخته خون با بالا رفتن سن، خصوصا بالای ۶۵ سال افزایش می‌یابد. طولانی‌مدت در بیمارستان بستری بودن، عمل جراحی و تروما می‌تواند به میزان زیادی ریسک لخته خون را بالا ببرد
از کجا بدانید لخته خون دارید؟
لخته خون به سختی شناسایی می‌شود، زیرا می‌تواند بدون هیچ علامتی بماند. در برخی موارد، این علامت‌ها با عوارض دیگر اشتباه گرفته می‌شوند؛ اما علامت‌هایی وجود دارد که باید نسبت به آن‌ها هشیار باشید، خصوصا اگر اخیرا در بیمارستان بستری بوده‌اید یا مدت طولانی بی‌تحرک بودید، مثلا در بستر بوده‌اید یا سفری طولانی داشته‌اید. این علامت‌ها تورم یا قرمزی در دست‌ها یا پاها، مشکل در تنفس، ضربان قلب نامنظم یا تندتر از معمول و درد و ناراحتی قفسه سینه، که با سرفه یا تنفس عمیق بدتر می‌شود، هستند.
اگر پزشک یک لخته خون را تشخیص دهد، اقدام درمانی که انجام می‌دهد جلوگیری از بزرگ‌تر شدن لخته خون و همچنین پیشگیری از حرکت آن به سمت ریه‌ها می‌باشد. در مورد ترومبوز رگ‌های عمقی، ممکن است رقیق‌کننده‌ی خون تجویز شود. در مواردی که دارو وجود ندارد، پزشک ممکن است از فیلتر وناکاوا استفاده کند. این فیلتر در شکم قرار داده می‌شود و می‌تواند جلوی ورود لخته خون به ریه‌ها را بگیرد. در موارد جدی‌تر نیاز به عمل جراحی است.
چه افرادی بیشتر از همه در معرض لخته شدن خون هستند؟
برخی از ریسک فاکتورها باعث می‌شوند عده‌ای بیشتر مستعد تشکیل لخته خون باشند. احتمال لخته خون با بالا رفتن سن، خصوصا بالای ۶۵ سال افزایش می‌یابد. طولانی‌مدت در بیمارستان بستری بودن، عمل جراحی و تروما می‌تواند به میزان زیادی ریسک لخته خون را بالا ببرد.
دیگر فاکتورها شامل موارد زیر می‌شوند:
. مصرف قرص‌های ضد بارداری یا درمان‌های جایگزینی هورمون
. بارداری
. سرطان داشتن یا تحت درمان سرطان بودن
. سابقه‌ی لخته خون در خانواده یا عارضه‌ای خاص مانند بیماری فاکتور 5 لیدن، سندرم آنتی‌فسفولیپید یا پلی‌سیتمی که احتمال لخته خون را افزایش می‌دهند.
. بیماری کووید ۱۹
برخی از فاکتورها مربوط به سبک زندگی‌اند:
. اضافه وزن یا چاقی
. سبک زندگی بی‌تحرک
. سیگار کشیدن
شایع‌ترین علائم لخته خون چیست؟
علائم لخته خون بستگی به این دارد که این لخته در کجای بدن تشکیل شده باشد. در برخی از موارد هم ممکن است هیچ علامتی وجود نداشته باشد.
لخته خون می‌تواند در این قسمت‌ها تشکیل شود:
. شکم: لخته خون در ناحیه شکم می‌تواند سبب درد یا تهوع و استفراغ شود.
. دست‌ها و پاها: لخته خون در دست یا پا ممکن است درد یا حساسیت به لمس ایجاد کند. تورم، قرمزی و گرم شدن از دیگر علامت‌های لخته خون هستند.
. مغز: لخته خون در مغز (سکته مغزی) می‌تواند طیفی از علائم را ایجاد کند که بستگی به این دارد کدام قسمت مغز تحت تاثیر باشد. این لخته‌های خون ممکن است مشکلاتی در حرف زدن یا دیدن، عدم توانایی برای حرکت کردن یا از بین رفتن حس در یک طرف بدن و گاهی تشنج ایجاد کنند.
. قلب یا ریه: لخته خون در قلب سبب علائم حمله قلبی می‌شود، مثلا دردی شدید در قفسه سینه، عرق زیاد، دردی که به سمت دست چپ می‌رود و تنگی نفس. لخته خون در ریه هم می‌تواند سبب درد در قفسه سینه، مشکل در تنفس و گاهی سرفه با خون شود.
چگونه می‌توانید از تشکیل لخته خون پیشگیری کنید؟
. فعالیت بدنی و ورزش منظم انجام دهید.
. سیگار نکشید.
. رژیم غذایی سالمی داشته باشید و آب زیاد بنوشید.
. وزن سالمی را حفظ کنید.
. مشکلاتی مانند فشارخون بالا و دیابت را کنترل کنید.
. غربالگری‌های سرطان را به موقع انجام دهید.
اگر ریسک لخته خون را دارید یا اگر در حال حاضر لخته خون دارید چه چیزهایی را باید بدانید؟
اگر در موقعیت‌هایی خاص نگران لخته شدن خون هستید، مثلا سفر طولانی در پیش دارید یا اخیرا عمل جراحی داشته‌اید، پزشک می‌تواند در مورد رعایت‌هایی که باید بکنید، راهنمایی‌تان کند.
اگر می‌توانید طی سفر راه بروید، دست‌کم هر یکی دو ساعت این کار را بکنید. در هواپیما می‌توانید جوراب واریس بپوشید. همچنین می‌توانید وقتی نشسته‌اید، پاهای خود را مدام حرکت و تمرین دهید.
اگر در حال حاضر لخته خون دارید، احتمالا پزشکتان توصیه می‌کند برای مدت زمان مشخصی، داروی ضدانعقاد خون مصرف کنید. در مورد بعضی از افراد ممکن است لازم باشد همیشه این دارو مصرف شود. پس حتما دقیق و شفاف در این مورد با پزشکتان حرف بزنید. خیلی مهم است که به طور منظم به پزشکتان مراجعه کرده و چکاپ شوید، خصوصا اگر داروی رقیق‌کننده خون مصرف می‌کنید.
نویسنده : مریم مرادیان نیری